O insulinooporności mówi się coraz więcej. Przez długi czas zaburzenie to było traktowane przez specjalistów jako „wymysł”, „pseudochoroba” lub „mit”. Dzisiaj wiemy, że jest to poważny problem zdrowotny, który niesie za sobą szereg konsekwencji. Wiemy także, że nie jest to nieuleczalne schorzenie. Dowiedz się, czym jest insulinooporność, jakie są jej przyczyny i sposoby leczenia.
Co to jest insulinooporność?
Insulinooporność jest zaburzeniem, które charakteryzuje się niewrażliwością tkanek na insulinę. Oznacza to, że hormon ten utrzymuje się na prawidłowym – a często podwyższonym poziomie – ale nie może on pełnić swoich funkcji. Brak reakcji organizmu na insulinę powoduje jej zwiększoną produkcję. Obniża także zdolność komórek do wchłaniania i wykorzystywania glukozy.
Insulina jest hormonem produkowanym przez komórki beta trzustki. Substancja ta pełni w organizmie kilka ważnych ról:
bierze udział a metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczu (to umożliwia wykorzystanie ich przez komórki),
zwiększa wchłanianie glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych,
obniża poziom glukozy we krwi,
zwiększa wykorzystanie i magazynowanie glukozy przez tkanki,
hamuje lipolizę.
Głównymi narządami docelowymi dla insuliny są wątroba, mięśnie szkieletowe i tkanka tłuszczowa.
Insulinooporność zwykle współistnieje z innymi zaburzeniami metabolicznymi. Zaliczamy do nich m.in. zespół policystycznych jajników, otyłość, stłuszczenie wątroby, nadciśnienie tętnicze, choroby autoimmunologiczne. Zaburzenie to jest związane także z uogólnionym przewlekłym stanem zapalnym w organizmie oraz znacznie zwiększonym ryzykiem cukrzycy, jeżeli nie zostaną podjęte działania terapeutyczne.
Jakie są przyczyny insulinooporności?
W literaturze można spotkać się ze stwierdzeniem, że przyczyny insulinooporności są liczne i często trudne do ustalenia, a niektóre z nich nie zostały jeszcze zbadane.
Okazuje się, że przyczyną insulinooporności jest zbyt duża ilość insuliny we krwi (hiperinsulinemia) oraz obecność „bodźca”, który podnosi jej poziom. Stale zwiększone stężenie tego hormonu powoduje, że organizm – w celu ochrony – zaczyna być na niego odporny.
W insulinooporności mamy styczność z błędnym kołem. Hiperinsulinemia wytwarza oporność tkanek na insulinę. Jednocześnie wzrasta jej poziom, aby “pobudzić” komórki do reakcji na ten hormon.
Z insulinoopornością związane jest także zjawisko nadmiaru. Glukoza z pożywienia nie może przedostać się do komórek, ponieważ komórki są już nią przeładowane. Wówczas wzrasta poziom glukozy we krwi, a także produkcja nowego tłuszczu, ponieważ jest to sposób na poradzenie sobie z nadmiarem. Tłuszcz transportowany jest do wątroby, co skutkuje stłuszczeniem tego narządu.
Mówiąc prościej – przyczyną insulinooporności jest stłuszczenie wątroby spowodowane nadmiernym spożyciem glukozy i fruktozy z pożywienia. A więc „bodźcem” wspomnianym na początku tego akapitu jest dieta wysokowęglowodanowa, ponieważ to węglowodany powodują wzrost stężenia glukozy i insuliny we krwi. Im więcej i częściej węglowodanów jemy, tym wyższy wzrost i dłużej utrzymujący się wysoki poziom glukozy i insuliny.
Objawy insulinooporności
Insulinooporność przez bardzo długi czas może rozwijać się bez żadnych sygnałów. W jej wyniku w tkankach występują zaburzenia metaboliczne. Gdy narastają, pojawiają się objawy, które pogarszają samopoczucie, a nierzadko utrudniają codzienną aktywność.
Objawy insulinooporności to m.in.:
napady wilczego głodu,
nadmierna senność po posiłkach,
spadek siły i przewlekłe zmęczenie,
zwiększona ochota na posiłki zawierające węglowodany,
częste uczucie głodu,
wzrost tkanki tłuszczowej i trudności z jej obniżeniem,
zaburzenia miesiączkowania i trudności z zajściem w ciążę,
obniżony nastrój i problemy z koncentracją,
problemy ze snem,
problemy skórne,
częste bóle głowy,
zwiększona potliwość.
Występowanie objawów wskazujących na insulinooporność jest wskazaniem do kontaktu z lekarzem i wykonania badań laboratoryjnych krwi.
Jak rozpoznać insulinooporność?
Diagnostyka insulinooporności opiera się na badaniach laboratoryjnych krwi. Postawienie właściwego rozpoznania może jednak przyprawiać wiele trudności ze względu na brak konkretnych kryteriów diagnostycznych, co opóźnia moment wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Podstawowe badania przy insulinooporności to:
krzywa insulinowa,
insulina na czczo,
glukoza na czczo,
profil lipidowy (trójglicerydy, cholesterol całkowity, HDL, LDL),
hemoglobina glikowana,
morfologia krwi,
próby wątrobowe,
TSH,
witamina D,
sód,
potas,
magnez.
Krzywa insulinowa polega na ocenie poziomu insuliny na czczo oraz po jednej i dwóch godzinach od spożycia glukozy. Pozwala to na sprawdzenie, w jakiej ilości jest ona wydzielana przez trzustkę.
Powszechną metodą rozpoznawania insulinooporności jest wskaźnik HOMA-IR. Ocenia on proporcje między stężeniem glukozy i stężeniem insuliny. Podwyższenie wskaźnika wskazuje na zbyt wysoki poziom insuliny. Coraz częściej jednak HOMA-IR jest traktowany jedynie pomocniczo, a główną uwagę przykłada się do krzywej insulinowej.
Jak leczyć insulinooporność?
Insulinooporność jest stanem, który można wyleczyć. Głównym elementem terapii jest zmiana stylu życia, a w szczególności nawyków żywieniowych. Zastosowanie ma dieta niskowęglowodanowa, która nie powoduje wzrostu stężenia glukozy, a tym samym insuliny. Jadłospis powinien być oparty na produktach naturalnych, nieprzetworzonych, niezawierających dodatku cukru.
Co może jeść osoba z insulinoopornością? Przykładowe produkty to:
mięso,
ryby,
owoce niskowęglowodanowe (maliny, truskawki, jagody, borówki),
warzywa niskowęglowodanowe (kalafior, brokuły, cukinia, ogórki, sałaty, pomidory, oliwki, bakłażan, fasolka szparagowa),
orzechy i nasiona,
masło,
oliwa z oliwek,
sery,
jogurty naturalne,
mąka migdałowa,
jaja.
Ważne jest także nawodnienie organizmu. Do picia zalecana jest woda (szczególnie z dodatkiem soli), a także kawa, herbata i zioła.
Leczenie insulinooporności oprócz zmiany diety powinno obejmować także regularną (ale umiarkowaną i dopasowaną do możliwości organizmu) aktywność fizyczną, zrezygnowanie z używek, eliminację stresu, zadbanie o odpowiednią ilość snu i odpoczynku.